شجاعت ِ الهام بخش یا فلج کننده؟ 

در این مقاله می‌خواهیم در مورد کتاب درباب شجاعت ترجمه رسول سعدونی، نوشته جفری اسکار حرف بزنیم، این کتاب رو انتشارات بیدگل منتشر کرده.
 ایده کتاب از حکایت شجاعت‌های بزرگ و مثال زدنی می‌آید که ما دائماً توی ادبیات سینما رسانه می شنویم در عین حال  هم الهام بخش است و هم فلج کننده است.
الهام بخش از این نظر که نشون می‌ده انسان می‌تونه به چه جایگاهی والای اخلاقی برسه و البته  همزمان فلج کننده از این نظر که به آدم‌های معمولی به ما میگه چقدر این شجاعت های بزرگ و دور از حد و اندازه توان ماست و اگر تصویری انقدر دست نیافتنی از شجاعت بسازیم که فقط دلاوران بزرگ قادر به  انجامش هستند درحق  دنیا و در حق انسان اجحاف خیلی بزرگی کردیم ولی  چرا؟

دلیلش اینه که چون مهمترین فضیلت جهان هر انسانی می‌تونه به سهم خودش تجربش کنه و در خودش پرورش بده همین فضیلت شجاعت است بسیاری از فیلسوفان بسیاری از خردمندان  در تاریخ بشر شجاعت را مهمترین فضیلت اخلاقی می‌دونستند.

و معتقد بودند مثل پاشنه در، که در حول اون می‌چرخه،  همه فضیلت های اخلاقی هول شجاعت میچرخه! اما چرا اینجوریه؟
 دلیلش اینه که اول باید شجاع باشیم تا بتونیم فضایل اخلاقی دیگر را به دست آوریم. مثلاً اگه تلاش ما برای راستگو بودن، برای سخاوتمند بود به محض مواجهه با موانع یا با سختی‌ها ناپدید بشه یعنی ما از همون اول این فضایل اخلاقی را نداشتیم، برای همین به شجاعت می‌گویند ستون فقرات اخلاق.

و حالا برگردیم به اون نکته ای که نویسنده باهاش شروع کرده بود اون نکته که ما اگر شجاعت را فقط برای عده کمی از آدم‌ها قرار بدیم اون وقت تعداد زیادی از آدم‌ها را نه تنها از شجاعت، بلکه از بقیه فضیلت های اخلاقی هم محروم کردیم و آن را در انحصار گروه اندکی قرار دادیم و اینجوری جامعه قطعاً مسیر درست و خوبی رو نمیره.

حرف نویسنده اینه که تا شجاعت به یک فضیلت عمومی تبدیل نشه هیچ خیری در هیچ جامعه ای محقق نمیشه . شجاعت یعنی توانایی عمل کردن به آنچه باید، علی رقم ترس. پس شجاعت معادل نترسیدن نیست بلکه به معنای احساسِ ترسه، اما علی رغم اون احساس هراس عمل کردنه و در واقع این زیبا ترین پرتره از یک انسان رو میسازه.

فردی که هم به عمق خطر آگاهه و هم به آسیب پذیری خودش آگاهه، هم نسبت به سرنوشت خودش بی علاقه نیس اما با این وجود آرام و و بدون تشویش کار درست رو انجام میده و این ممکن نمیشه مگر این که ما ترس رو ملاقات کنیم.

شجاعت یعنی تاختن، علی رغم ترس، پس شجاعت، یک مسیره، یک فراینده و ما به عنوانِ یه صفت ذاتی و جدا از احساسات منفی دیگه نمیتونیم تعریفش کنیم، شجاعت فرایند پشت سر گذاشتن تدریجیه، احساساتِ فلج کننده است.
و در واقع این تردید ها و هراس ها که آدمها حس می‌کنند، در همه انسان‌ها فراگیر و طبیعیه. 

چطور میشه در شرایط مخاطره آمیز انسان بر ترس خودش پیروز بشه؟

چطور این فرایندی که در موردش حرف زدیم رو آدم ها میتونن انجام بدن؟

لیدی مکبث:  شجاعتت را استوار کن و ما ناکام نمی‌مانیم.

شجاعت ویژگی نیست که خود به خود و خیلی اتوماتیک ایجاد بشه بلکه به کار آوردنش نیاز به تلاش و اراده داره. ما باید شجاعتمون رو استوار کنیم نه اینکه فقط منتظر بمونیم که شجاعت ما رو استوار کنه.

چطور میشه شجاعت رو استوار کرد؟

راهش تقویت انگیزه ضعیف شده توسط ترس با یک انگیزه دیگه است.
مسیر واقع بینانه‌ی انجام کارهای شجاعانه، تو زندگی آدم ها، معمولا یه جایی هست که پر از تردید میشه انسان.

اما اینجا یه انگیزه‌‌ی دیگه میتونه کفه ترازو رو به نفع شجاعت و انجام کار درست سنگین کنه، مثلا ارزش‌هامون، اصول اخلاقی‌مون، معنای زندگی‌مون، دلبستگی‌هامون، هویت‌مون و از همه مهمتر، منطق‌مون

شجاعت برخلاف ویژگی که فهم عمومی ازش برداشت میکنه، یه عمل غیر منطقی و کور نیست، اتفاقا کاملا می‌تونه بر اساس منطق تعریف بشه.

توجه بیش از اندازه به اجتناب از هر چیزی که رنگ سختی داره، یا ناراحتی داره یا عدم قطعیت داره، هویت انسان رو به معنای واقعی کلمه، ویران و بیمار میکنه.

یعنی ترس مثل یک نفرین، تو مرکزیت آگاهی انسان قرار میگیره و کل هویت انسان رو از درون ویران میکنه. چون کسانی که بیشتر از اندازه درگیر این هستند که دنیا آزارشون نده و در واقع از حاشیه امنشون بیرون نیان، کلِ زندگیشون رو به صورت واکنشی سپری می‌کنند و وقتی زندگیشون رو ارزیابی میکنی میبینی که کنش، که یه جورایی تعریف یک انسانه، در زندگیشون، وجود نداره و خالی از کنش میشن،

نکته ی مهم اینه که والدین به فرزندانشون چه پسر، چه دختر مهمترین چیزی که میتونن بیاموزند، یاد دادن فضیلت شجاعته.

در زندگی فردی و اجتماعی خیلی میتونه اثرگذار باشه، مثلا در زندگی فردی یه زمانی میرسه که هیچ چیز تو وجود آدم نمیمونه؛ ازلحظه های یاس دارم حرف میزنم، از لحظه‌هایی که همه‌ی وجود آدم، ساکت و سرد میشه، یخ میزنه، منجمد میشه و تو این لحظه ها اون صدای والدین هست که میتونه، این وضعیت نفرین‌آمیز رو از بین ببره، یا اینکه نه میتونه تدوام بده، در واقع هر سوالی که هر والدی باید از خودش بپرسه اینه:

که تو اون لحظه‌ها چه یادگاری، چه پژواکی در ذهن فرزندش به جا گذاشته؟
 پژواک اینکه تو شکست خواهی خورد یا قضاوت‌های سختگیرانه و و فلج کننده؟ 
یا پژواکی که میتونه امید و انگیزه تولید کنه و انرژی تولید کنه برای اینکه آدم، از اون شرایط یاس بیرون بیاد.

شجاعت اندیشیدن داشته باشیم و به دیگران هم شجاعت اندیشیدن بدیم و
اینطور شاید یه بستری در جامعه فراهم بشه برای رشد بزرگترین فضیلت ها. 

برای شنیدن صدای این متن از زبان دکتر مجتبی شکوری در تلگرام اینجا کلیک کنید.